Hippie heeft een wat zwaardere tijd achter de rug. Gelukkig heb ik een hele goede paardenarts van de bekende holistische prakijk Den Hoek in De Bilt die helemaal onze kant op kwam. Hip krijgt allerlei goede middelen om ervoor te zorgen dat hij zich weer op en top zal voelen. Ik zal hier binnenkort wat meer over vertellen. Naast deze goede behandeling vond ik, en Hip ook, dat we eens wat andere dingen moesten doen saampjes.
In deze vlog zie je hoe we met een onderdeel van de Tteam van Linda Tellington Jones aan de slag gaan. Ik heb de oefening wel een beetje aangepast met de targetstick en clickertraining. Deze leuke oefening helpt met focus en dan vooral kalme oplettendheid. Het is een hele waardevolle oefening die je ook kunt gebruiken om je paard rustig en oplettend naast je te laten lopen en goed te reageren als je bijvoorbeeld even wil stil staan. Ja het oefent zelfs geduld bij mijn lieve enthousiaste Hippie Boy!
Heel veel plezier met onze nieuwe vlog! En tot slot… like en deel onze vlog zodat Hip en ik nog meer paarden en mensen kunnen bereiken 🙂 en abonneer je natuurlijk ook even op ons YouTube kanaal zodat je gelijk op de hoogte bent van nieuwe vlogs ?.
Hippie als 4-jarige. Met clickertraining begeleid ik hem bij het bekappen. Ik stimuleer een lage hoofdhouding. Zijn aandacht is gericht op de hoefsmid. Hij is mooi kalm en kan op deze manier in alle rust leren.
Ik besef dat deze titel nogal pakkend is en overdreven lijkt. Toch is het waar en dat besef ik, na een gezellig gesprek bij een kopje koffie met mijn hoefsmid afgelopen week, des te meer. Voetjes geven lijkt zo vanzelfsprekend (paarden kunnen dat toch gewoon?), dat je er misschien geen groot probleem van maakt als je paard er bij het krabben moeite mee heeft of niet altijd mee werkt. Op zulke dagen sla je het misschien over. Volgende keer beter denk je dan. Maar ineens is het weer tijd voor de hoefsmid en wat je voor jezelf voor lief neemt, kan voor de hoefsmid levensgevaarlijk zijn. Dat is oneerlijk naar de hoefsmid en voor je paard ook niet de betere optie. Wat dan wel?
In de afgelopen maanden heeft mijn hoefsmid, een sterke vrouw die keurig werk verricht en goed met de paarden omgaat (anders kwam ze niet bij Hippie in de buurt!), tot twee keer toe botbreuken opgelopen met operaties als gevolg. In beide gevallen paarden die moeite hadden met voetjes geven en eigenaars die er niet helemaal eerlijk over zijn geweest of in ieder geval de risico’s hebben onderschat. Voor de hoefsmid betekent dit niet alleen wekenland niet werken, maar op een gegeven moment ook een verzekering die moeilijk gaat doen. Los van het feit dat iemand ook een zodanig verkeerde klap kan krijgen, dat werken er misschien wel helemaal niet meer in zit. Gelukkig is het met mijn hoefsmid ‘goed’ afgelopen uiteindelijk.
De paarden in dit verhaal ondervinden er ook nadelen van. Hun gevaarlijke gedrag dat vermoedelijk uit angst voortkomt, is wederom bekrachtigd, met het risico dat dit geconditioneerde angst wordt. Alle redenen dus om dit soort situaties te voorkomen en anders alsnog op een deskundige manier op te lossen.
Voetjes makkelijk oppakken, laat staan bekappen of beslaan, is alles behalve vanzelfsprekend. Je hoeft je dus absoluut niet te schamen als je dit ‘nog steeds niet’ voor elkaar hebt bij je paard. Er zijn veel factoren die mee spelen.
Een Roofdier Grijpt Vaak de Paardenbenen
Neem nu de eerste factor. Een roofdier zal in veel gevallen proberen het paard uit te schakelen door het bij een van de benen te pakken. En dit gaat al miljoenen jaren zo. We hebben het uiterlijk van een paard wel kunnen veranderen, maar het gedrag is nauwelijks veranderd. Een paard reageert in eerste instantie nog steeds op factoren die gelijk zijn aan of voelen als een risico dat al miljoenen jaren een risico is geweest. Pak je een paardenbeen vast? Dan is de kans heel groot dat dit ‘programma’ in het brein direct getriggerd wordt. Natuurlijk kun je dit goed trainen, maar dan moet je dat wel doen ; )
This slideshow requires JavaScript.
Balans
De tweede niet te onderschatten factor is de balans van een paard. Een jong paard heeft vaak helemaal nog geen goede balans. Een paard met pijn, stijfheid in het lichaam, kreupelheid, blessures en dergelijke mist ook balans en soms maakt dit het lastig om goed voetjes te kunnen geven. Een paard kan zijn best doen, maar kan ook in paniek raken met alle gevolgen van dien. Een paard met gebrek aan balans, is bang om te vallen. Vallen maakt een paard kwetsbaar voor roofdieren.
Het is dus belangrijk om balans te trainen en ook om vertrouwen in het eigen lijf te trainen. Zelfs als de balans dan nog niet perfect is, kom je toch een heel eind. Zo heb ik een eigenaresse geholpen met een paard dat echt een heel moeilijk lijf had. Dit paard moest vaak tegen een muur gezet worden om zijn balans te kunnen houden bij de hoefsmid. En vermoedelijk door pijn in de rug, had dit paard echt moeite met het optillen van de achterbenen. Hij had er ook geen vertrouwen in en probeerde daar dan ook onder uit te komen. Met clickertraining hebben we het vertrouwen terug gekregen en met bepaalde balansoefeningen en spierversterkende oefeningen, hebben we de balans in zoverre terug gekregen, dat hij al heel snel rondom bekapt kon worden en hij daarin ook zelf meewerkte.
Het toonbeeld van balans, een favoriet van me Manolo Mendez. https://www.manolomendezdressage.com/
Training
Zo zijn er nog veel meer factoren natuurlijk. Hippie is afgelopen week weer een keer in de longeerkraal bekapt omdat er ‘te veel gebeurde’ op onze pensionstalling. Hij had er spanning van en was daardoor niet geconcentreerd. Gelukkig hebben zijn hoefsmid en ik geduld met hem en heb ik hem vanaf dag 1 geleerd dat als we wat in de longeerkraal doen, hij volkomen veilig is. Natuurlijk is het bekappen gelukt en het een veilige situatie gebleven voor ons. Het lijkt allemaal zo vanzelfsprekend, maar eigenlijk is het heel bijzonder wat wij allemaal met paarden kunnen doen. Maar nogmaals 🙂 je moet het wel trainen. Je moet wel nagaan waarom iets niet lukt en wat je paard nodig heeft om het wel te kunnen. En begin ook op tijd, voor het een probleem kan worden. Zo kun je het voor je paard en voor jezelf een prettige ervaring maken.
5 tips bij voetjes leren geven
Dit is geen volledige lijst met tips. Ieder paard heeft natuurlijk een speciaal afgestemd programma nodig, afhankelijk van wat zijn situatie is. Ook is dit niet bedoeld als perfecte volgorde. Ik wil je met deze tips vooral voorzien van een aantal aandachtspunten. En je ziet aan dit lijstje zelfs al hoe breed het probleem en de oplossing kunnen zijn. 1. kies een omgeving waar het paard zich kan ontspannen (eventueel met zijn maatje in de buurt. 2. heeft je paard nog te veel angst? Zorg voor een beschermende afrastering tussen jou en je paard zodat je niet geraakt kan worden als je paard paniekt. 3. Gebruik eerst een verlengstuk met een zacht einde eraan (bijvoorbeeld een target stick met een zachte bal of een bandage erom heen gewikkeld) en ga hiermee stap voor stap de benen langs. Wees de angstreactie voor en beloon iedere zichtbare ontspanning. Alleen al het aanraken van de benen, kan voor paarden lastig zijn. 4. gebruik clickertraining om ieder stapje in de goede richting te belonen. Zo bevorder je het vertrouwen van je paard en het plezier in de oefening. De aanmaak van dopamine en serotonine in het brein maken het leren makkelijker. Alle 7 posities van het geheugen zijn beschikbaar om te leren omdat er geen een voor het verwerken van stress wordt gebruikt! 5. verbeter de balans door het paard over balkjes te laten lopen. Zo worden zelfs de kleinste houdingsspieren zoals de ‘soleus’ getraind. Dit is een minispier in de achterbenen die vooral een proprioceptische functie heeft.
Ik hoop dat je inziet hoe kwetsbaar en hoe belangrijk dit proces is. En ook dat je ziet dat je dit met de juiste aandacht, begeleiding en veiligheid wel voor elkaar kunt krijgen.
De ontwikkelingen van Hip volgen zich in hoog tempo op momenteel. Super leuk! En bijna niet tegenaan te vloggen LOL. Niet erg natuurlijk, voor nu geniet ik ervan en probeer ik je ervan op de hoogte te houden. Ik heb nog een super leuke vlog in petto, hierna.
De korte vlog die ik nu post, vind ik zelf ook heel leuk. Om een paard te leren niet op schoot te kruipen om zich veilig te voelen, is het leuk om op een creatieve manier te werken aan oplossingen die het proces in kleine stapjes verdelen. Zo kun je met zo min mogelijk stress het paard laten voelen dat het echt oké is als je iets verder weg bent bijvoorbeeld. Je hoeft er niet voor met touwen te zwaaien 😉 Ook handig als je over wil gaan op het werken met de lange lijnen of rijden.
Oké, hier is het filmpje dan van Hippie’s meest stoere actie ooit. Nou heb ik voor de beelden van zijn stoerste actie ooit eerst een stukje film geplaatst waarin ik iets meer vertel over de achtergrond. Het filmpje duurt in totaal ongeveer 5 minuten. Ik hoop dat je het helemaal wil kijken (ik vond het lastig genoeg om zo in mijn woonkamer te vertellen voor de camera LOL).
Ook kun je op mijn YouTube kanaal in vlog #12 zien hoe ik een eerdere training aanpakte en hoeveel spanning hij toen nog had. Tot voor kort wilde Hip het liefst de stallenhal uit racen, laat staan van de wasplaats. In de huidige vlog zie je hoe Hip ZELF kiest om zijn angst op te lossen en ik geef hem alle ruimte. En inmiddels… wil hij er niet eens meer vanaf ?.
Zo langzaam als we in het begin gingen, zo snel gaan we nu. Met sprongen vooruit en dat voelt heerlijk. Niet omdat ik haast heb want ik heb wel bewezen geduldig te zijn met Hip, maar omdat dit betekent dat Hip tegenwoordig super goed in zijn paardenvelletje zit. Letterlijk en figuurlijk. Hip ziet er goed uit! En hij voelt zich goed. Dat merk ik aan hoeveel hij speelt, de rustige lieve blik in zijn ogen en hoe graag hij van alles onderzoekt en wil leren.
Dat laatste is iets waarvan hij me duidelijk maakte daar veel behoefte aan te hebben. Het is ook heel fijn dat hij alles wil weten, uitvinden en onderzoeken want daar wordt hij moedig van. Hip was altijd super bang voor alles. Het helpt ook niet mee als je zoveel nare dingen hebt meegemaakt. Ik deed wel van alles met Hip en gebruik clicker-training om zijn gedrag te revalideren, maar met sommige dingen wachtte ik ook. Inmiddels is Hip wel echt een stukje verder en heeft hij zelf ook duidelijk aangegeven meer te willen gaan leren. Hier besteden we nu dus zo’n beetje iedere dag tijd aan en met resultaat.
This slideshow requires JavaScript.
De grote stallenhal, waar ook alle poetsplaatsen zijn, vond hij nog steeds doodeng. Zijn stal is in een ander gebouw, dus om hier te wennen moet hij het hebben van de kortere momenten. In het begin was het geen doen, dus poetste ik hem in de longeerkraal. Een prima oplossing, maar inmiddels heeft hij mentaal een mooie sprong gemaakt en wilde ik hem afgelopen week laten wennen aan de grote hal. Het grappige is dat hij ook al zelf die kant op liep in plaats van naar de longeerkraal. Het volgende heb ik gedaan. Ik heb mijn stationary target gebruikt om hem duidelijk te maken waar hij hoort te staan. Met clicker-training beloonde ik de rust tijdens het staan en het aanraken van de stationary target. Wilde hij even rondlopen door de hal om alles te besnuffelen, aan te raken en te zien? Dan liet ik dat toe. Het is logisch dat hij wil weten waar hij is en wat hier allemaal staat. Gunstig, zo ziet hij zelf dat er geen sabeltandtijger achter de hooibaal ligt 😉 en ook houdt hij zo zelf de controle in plaats van dat ik alles voor hem bepaal. Hij liep daarna iedere keer weer makkelijker mee terug naar de stationary target. Zodra hij de hal goed kent, zal zijn behoefte om rond te lopen verdwijnen.
Sociaal contact heb ik ook weer gebruikt om Hippach te helpen. Had hij een schrikmoment? Dan gingen we samen even de hal uit en mocht hij tot bedaren komen bij de merries waar hij zo verliefd op is. Een ander belangrijk aspect van leren waarvan ik gebruik kon maken, is observational learning. Ik heb een aantal keer Hip gepoetst door dit naast zijn beste maatjes te doen. Hip kon zo leren dat het volkomen oké is om op die plek stil te staan en gepoetst te worden. We zijn nu slechts één week verder en vandaag stond ik alleen met Hip in de stallenhal. Ik kon hem heerlijk poetsen, zowel voor als na de training. Een nieuw jong paard op stal dat zelf nog erg onrustig is bij het poetsen kwam even later ook binnen. Ik heb Hip toen weer mee naar buiten genomen zodat het leren van anderen zuiver blijft en zijn moed niet ongedaan gemaakt wordt. Ik vind het belangrijk om de juiste omstandigheden te creëren en Hip te laten voelen dat hij van mij op aan kan. Wanneer zijn rust in de stallenhal goed is bekrachtigd, kan ik gerust binnen blijven als er een onrustig paard binnen komt of als er iets anders gebeurt. In deze kwetsbare fase kies ik voor rust en dat geeft hem een veilig gevoel.
Soms loopt een training heel anders dan je plant, althans het begin ervan in dit geval. Hip was zo enthousiast om na mijn vakantie weer aan de slag te gaan met clicker-training dat hij geen enkele vraag afwachtte, maar gewoon al zijn kunstjes liet zien. En dan met name zijn nieuwste kunstje ‘lachen’. Wat ik ook vroeg, Hip antwoordde met ‘lachen’.
Ik heb hem toen zogenaamd zijn nek omgedraaid en een keer raden hoe hij daar op reageerde… ?.
Hartelijke groet,
Merel Burggraaf
Ps. Wil jij ook graag nieuw gedrag aanleren of ander gedrag aanleren? Wil je een ‘probleem’ oplossen? Neem gerust contact op met me!
Oeps… onlangs besefte ik plotseling dat ik al een tijd lang over Hippie’s aversie voor het hoofdstel ben heen gewalst 🙁 Waar ik juist vanaf het begin alles prettig voor hem probeer te maken, heb ik onbewust een ‘dagelijks onhandigheidje’ gewoon opzij gezet. Achteraf gezien snap ik daar niks van. Bij alles wat ik doe, streef ik er juist naar om dat heel bewust te doen. Bij alles wat ik besluit, vraag ik me af of het goed is voor Hip, of het bij ons past en of ik het zo wel wil (zelfs als het ‘normaal’ is in de paardenwereld). En toch was er iets ingeslopen dat tegen de manier waarop ik met paarden wil omgaan indruist.
Zo enthousiast als Hip zijn hoofd zelf in het halster steekt, zo onwelwillend is hij met het aandoen van zijn hoofdstel, of eigenlijk gebruik ik een kaptoom. Ik kan niet goed verklaren op welk moment dit is begonnen. Hij heeft als jong paard natuurlijk heel nare ervaringen gehad en daar hoort het hoofdstel ook bij. Toen ik Hip kreeg, had hij veel grotere problemen dan ‘de kaptoom’, dus het was in die tijd geen directe prioriteit. Ook begon ik toen pas met clickertraining en met positieve gedragstraining. Er is in het begin zoveel geweest om op te focussen, dat ik vooral koos voor de belangrijkste dingen. Zijn voeding, zijn rug weer pijnvrij krijgen en zorgen dat zijn gedrag minder heftig werd. Hip was al niet makkelijk met het hoofdstel/de kaptoom aandoen, maar er waren dus belangrijkere dingen op dat moment. Ik vond mijn weg om het toch bij hem aan te krijgen en het werd gewoon. De kaptoom die ik destijds had gekocht vond ik heel slecht zitten en het feit dat er metaal in de neusriem zat vond ik veel te hard. Natuurlijk bepaalt mijn hand hoe hard het inwerkt, maar dat gaat niet op als een vierjarig paard schrikt en zich losrukt. Dan doet het absoluut pijn. Waar een ander paard misschien de pijn gaat vermijden, ging Hip daar juist heel heftig tegen in. Die kaptoom heb ik daarom vervangen door een hele fijne met een neusriem van heel prettig zacht leer. Pijn is geen onderdeel van mijn training en als Hip zichzelf pijn deed, was het ook niet zijn schuld. Hij trekt immers niet zelf een kaptoom aan…
Drie jaren verstreken en het werd een gewoonte om Hip de kaptoom aan te trekken terwijl hij zijn halster nog aan had. Ik kon hem dan tegenhouden als hij er subtiel onderuit probeerde te komen. En dat probeerde hij eigenlijk altijd. Onze verstandhouding is echter zo goed, dat hij zich niet los vocht, maar het vergevingsgezind onderging. Heel nobel van hem, maar dit kan niet de bedoeling zijn.
Ik kwam vorige week terug van vakantie en door die pauze of afstand had ik weer een frisse blik. Ik kwam de weerstand weer tegen bij het aantrekken van de kaptoom en voelde zelf ook weerstand. Zó wil ik dit niet doen. We zijn natuurlijk vaak best druk en hebben plannen of doelen voor ons paard. Als je je zinnen hebt gezet op bijvoorbeeld werk aan de hand of rijden, dan wil je waarschijnlijk niet die tijd besteden aan het oplossen van een ‘gedragsprobleem’. Zeker als je tijdens de training niks meer merkt en het paard met veel zin meedoet.
Tijd voor een stukje EAC gedragsrevalidatie dus 🙂 In mijn analyse kon het niet deze kaptoom zelf zijn, maar is er een emotie met bijbehorend gedrag ontstaan bij het aantrekken van de kaptoom, een geconditioneerde emotionele respons. Ik pakte tijdens een hele fijne clickertraining sessie afgelopen donderdag de kaptoom erbij en liet deze aan Hip zien. Zijn reactie was OVERDUIDELIJK en heb ik gelukkig vast gelegd op video. Zijn enthousiasme sloeg om in weerstand. Hij deed niet meer mee, maar draaide zich om. Ik heb clickertraining ingezet om hem weer positief te laten zijn over de kaptoom en ieder stapje in dit proces begeleid. Een deel hiervan heb ik voor je in deze vlog vastgelegd. In totaal heb ik er afgelopen donderdag en zaterdag 10 minuten aan besteed, 2 x 5 minuten. Met als resultaat dat Hip sinds zaterdag zijn hoofd zelf in de kaptoom doet en ik deze verder kan aantrekken, in vrijheid.
Zo zie je maar weer… met zo’n kleine investering kun je het leven van je paard en de band die je samen hebt een stuk leuker maken <3
Paarden zijn in mijn opinie onder andere cognitieve wezens, dieren die prima zelf kunnen denken. We ontnemen ze dit alleen vaak omdat wij mensen veel voor ze bepalen. Ik vind het ontzettend leuk om mijn paard, maar natuurlijk ook andere paarden, keuzes te laten maken en zichzelf zodanig te laten uiten dat duidelijk wordt waar ze op dat moment behoefte aan hebben. Zoiets kan je enorm verrassen. Ik heb twee mooie toepassingen en voorbeelden voor je 🙂
This slideshow requires JavaScript.
Inmiddels bijna twee jaar terug bedacht ik een keer dat we werk aan de hand zouden gaan doen. Hippie liep echter telkens weg toen ik de teugel wilde vastmaken. Hippie werkt super graag, dus dit had zeker betekenis. ‘Gewoon’ iets niet willen is er niet bij. Er is altijd een reden. We waren al in de rijbak en ik besloot de hele kaptoom af te doen., vrijheid dus. Hippie’s houding veranderde direct. We stonden naast elkaar en ik voelde dat hij wilde rennen. Ik rende voor hem uit en puur vanuit gevoel ontstond er een hele dans. We hadden samen zoveel fun! Een paar foto’s van dit moment zie je hierboven. Ik vind zoiets een cadeautje natuurlijk, maar er is nog een toepassing waarbij ik het zelf denken stimuleer.
This slideshow requires JavaScript.
Vandaag kwam de Osteopaat voor Hippie. Vooraf ging ik Hip poetsen en vaak doe ik dat in de longeerkraal in vrijheid. Vandaag stond er een auto met trailer vlak naast de longeerkraal en waren ze ook volop bezig met trailertraining. Zoiets kan Hippie nog best wat spannend vinden, dus heb ik een target meegenomen, in dit geval een pion. Ik poetste Hip en hij kon in alle rust wennen aan de geluiden, de trailer enz. Zijn halstertouw had ik over zijn hals gehangen en de target stond voor hem op de grond. Hip heeft geleerd om zijn hoofd omlaag te brengen als hij iets spannend vindt, een belangrijk onderdeel van mijn gedragsrevalidatie. En ook heeft hij geleerd om de target voor hem aan te raken als het even ‘iets teveel’ wordt. Terwijl ik hem poetste, zag ik heel mooi hoe hij hiervan gebruik maakte. En omdat hij het op zo’n moment zelf oplost, had ik zelfs tijd om er foto’s van te maken zoals je ziet.
Als paarden iets spannend vinden, dan doen ze meestal hun hoofd omhoog. Ze zijn in een staat van verhoogde alertheid en kunnen dan snel vluchten. Een paard is op zo’n moment ‘slecht bereikbaar’. Sommige trainers gaan een paard dan aan het werk zetten. Ik ben daar echter geen voorstander van. Het paard leert het spannende dan namelijk niet echt oplossen en dan blijven die momenten spannend en de manier van reageren op iets spannends blijft dan ook hetzelfde. Ook is activiteit zoals draven en galopperen verwant aan vluchten. Bij activiteit wordt bijvoorbeeld ook adrenaline aangemaakt.
Ik train bewust kalmte met bijvoorbeeld zo’n target omdat een paard dan kan blijven nadenken, het kan oplossen en het ook kan verwerken. Alle vier de voeten blijven netjes op de grond (met een doel!) en kalmerende hormonen worden gestimuleerd. Doe je dit vervolgens bij allerlei situaties, dan ga je deze manier van kalm maken ‘generaliseren’. Het paard leert dat hij dit zelf ook kan toepassen. De target blijft niet nodig natuurlijk omdat ik daar ook een woord aan koppel.
Het principe van de target nog op een andere manier in beeld zien? Kijk dan deze vlog! En lijkt dit in het begin saai? Bedenk dan dat saai de voorkeur heeft boven gevaarlijk, dat er hele mooie dingen uit ontstaan (zoals de danssessie met Hip) en dat je je weer kunt gaan focussen op de dingen die je echt graag met je paard wil doen omdat hij dan tenminste lekker kalm is.
Hulp nodig? Neem gerust contact met me op!
Hartelijke groet,
Merel Burggraaf
Equine Behaviour Consultant EAC Gedragsrevalidatie, voor een blijvend herstel van de klik met je paard.
Hip en ik zijn goed op weg met onze ‘serieuze’ trainingsdoelen, maar gewoon iets leuks leren voor de FUN hoort er absoluut ook bij. En dat kan ik dan altijd weer inzetten op momenten dat Hip iets leert dat hij moeilijk vindt, voor de afwisseling en om ervoor te zorgen dat zijn mindset positief blijft. Laat maar komen die gelukshormonen 🙂
Hulp nodig bij het aanleren of omvormen van gedrag? Of wil je je paard weer zien lachen na een reading waarin hij zijn hart kan luchten? Neem gerust contact op met me.
Hartelijke groet,
Merel, en een glimlach van Hippie
Zie in dit leuke filmpje hoe snel ik Hip heb geleerd om van hoofd tot hoefjes te douchen. Het was super snel geregeld en dat terwijl hij het geluid van de waterslang met het stromende water wel echt spannend vond!
Soms denken mensen dat clickertraining minder snel is dan andere manieren van trainen. Dat is dus absoluut niet waar. Dit heeft me 2 x 10 minuten gekost en dat terwijl Hip echt bekend stond als Piet Paniek. Het is gewoon een hele positieve en eerlijke manier van trainen waarbij je het proces blijft begeleiden zonder dwang en druk. Lukt er iets nog niet? Dan kijk je welk tussenstapje er nodig is. Dit is eerlijk omdat het paard zo geen negatieve ervaring krijgt en mag blijven aangeven wat hij spannend vindt en wat hij oké vindt. Je begeleidt je paard en kijkt naar wat hij nodig heeft.
En lijkt dit in het begin saai? Bedenk dan dat saai de voorkeur heeft boven gevaarlijk, dat er hele mooie dingen uit ontstaan (zoals de danssessie met Hip) en dat je je weer kunt gaan focussen op de dingen die je echt graag met je paard wil doen omdat hij dan tenminste lekker kalm is.